Borsada Brüt Takas Hisseyi Nasıl Etkiler?

Brüt Takas Nedir?

Bir çeşit tedbir niteliği taşıyan brüt takasta SPK, Borsa İstanbul’da (BİST) işlem gören bazı hisse senetlerini belirli veya belirsiz süreli olarak brüt takas uygulamasına dahil etmektedir.

Netleştirme işleminin kaldırılması olarak da ifade edilen brüt takas uygulamasında, hisse alım-satımları normal şekilde yapılmaz.

Normal süreçte borsada yatırım yapmak için online kanallar da kullanılabilirken brüt takasta internetten al-sat emri verilemez. Online alım satımın yapılamadığı bu durumlarda emir girişleri yalnızca telefon ya da kuruma şahsi başvuruyla yapılabilir.

Bununla birlikte brüt takasta şöyle koşullar vardır:

• Brüt takas uygulanan hisselerde, aynı gün içerisinde alım ve satım işlemi yapılamaz.
• Brüt takasta olan hisseler yalnızca nakit olarak alınabilir.

Uygulamanın amacı nedir sorusunun yanıtı ise volatilite kaynaklı olası sorunların önüne geçmek olarak verilebilir. Çünkü bazen yüksek miktarlarda arka arkaya yapılan hisse alım ve satım işlemleri volatiliteyi artırarak, yatırımcıların zarar etmesine yol açmaktadır.

Yetkili kurumlar da bu sorunu önlemek amacıyla, bazı hisse senetleri özelinde brüt takas uygulaması gerçekleştirir.

Hisse işlemlerinin takası, Yıldız ve Ana Pazar’da işlem gören herhangi bir hisse için olağan uygulama esası olan netleştirme sistemi üzerinden yapılır.

Netleştirme sistemi de bir hisse senedini aldıktan sonra onu istenen anda satabilmeyi ve bir hisseyi sattıktan sonra o satış dolayısıyla oluşan takastaki nakit alacak ile yeniden hisse alınabilmesini sağlayan sistemdir.

Ancak brüt takasa alınan hisseler buna istisna oluşturur. Dolayısıyla netleştirme işleminin kaldırılması olarak da adlandırılır.

Takasbank tarafından netleştirme uygulaması kaldırılan paylarda brüt takas uygulaması yapılmakta, aracı kurum ve yatırımcı bazındaki takas alacakları Takasbank tarafından takas süresinden sonra dağıtılmaktadır.

Brüt takas uygulanan hisselerde alım yapmak isteyen yatırımcıların takas tarihinde hesaplarında alımlarını karşılayacak tutarda nakit bulunması gerekir.

Satım durumunda ise yatırımcılar ise takas tarihinde hesaplarında satımlarını karşılayacak miktarda menkul kıymet bulundurmalıdır.

Brüt takas kararı alınan hisse senetleri ve brüt takas tedbirinin başlangıç ve bitiş tarihleri, ilgili tarihte piyasa kapandıktan sonra BİST tarafından Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) aracılığıyla duyurulur.

01/10/2020 tarihinde devreye alınan Pay Piyasası yeni pazar kurallarına göre Alt Pazar, Yakın İzleme Pazarı ve Piyasa Öncesi İşlem Platformu’nda takas işlemleri, brüt takas esaslarına göre gerçekleştirilmektedir.

Yıldız Pazar ve Ana Pazar’da brüt takas, Borsa İstanbul ve SPK tarafından getirilen tedbir uygulamalarına bağlı olarak pay bazında süreli olarak uygulanmaktadır.

Brüt Takas Uygulaması Borsayı Nasıl Etkiler?

Brüt takas uygulamasına dahil edilen hisseler için online işlemler durdurulmakta ve bu da spekülatif alım satımların önüne geçmeyi amaçlamaktadır.

Yani brüt takas ile hisselerdeki ani fiyat değişimlerinin önüne geçilebileceği gibi panik alım-satımlarını durdurmak mümkündür.

Brüt Takas Uygulaması Hisseleri Nasıl Etkiler?

Brüt takas uygulaması hisselerin takas işlemlerinin yanında alım satım ve hacimlerini de etkiler.

Brüt takas uygulanan hisse senetlerinde, al-sat kısıtlanacağı için hacim ve talep açısından da geriler. Bu durum, hisse fiyatlarını düşürür. Bu durum düşükten al yüksekten sat mantığıyla hareket eden yatırımcılar tarafından fırsat olarak değerlendirilir.

Brüt takas uygulamasından çıkarılan hisse senetlerinin fiyatlarında belirgin bir yükseliş olduğu gözlenir.

Brüt Takas Hisse Nasıl Satılır?

Brüt takas uygulanan hisse senetlerinde işlemlerin sadece müşteri temsilcisi aracılığıyla gerçekleştirildiğini ve brüt takasta günlük alım satım yapılamayacağını belirttik.

Hisse nasıl satılır sorusunun yanıtı, en erken (T+1) bir gün sonra satılabileceğidir. Borsa T1 ifadesi ise paranın 1 gün sonra nakdi olarak çekileceğini gösterir.

Satışı yapılan hissenin tutarı ile aynı gün içerisinde brüt takasa tabi olan bir hisse senedi en erken bir gün sonra (T+1) alınabilir. Brüt takas uygulanan hisse bir gün sonra satılabildiği için satışın gerçekleşeceği tarihte hesapta satış emrini karşılayacak miktarda hisse senedinin bulunması gereklidir.

Brüt Takas Ne Zaman Hesaba Aktarılır?

Yasalara göre hem alış emri verilen hisseler hem de satış emirleri için satış miktarı işlemin ardından iki iş günü içinde hesaba aktarılır.

Alınan ve satılan hisse senetleri, iki gün boyunca sorumlu merkezlerde korunur.

Hisse senediyle ilgili işlemlerde herhangi bir sorun yoksa iki gün sonra hesaplara geçer.

Brüt Takas Ne Kadar Sürer?

Yatırımcıları koruma amacı taşıyan brüt takas tedbirinin ne kadar sürdüğü de merak edilenler arasındadır.

Sorunun yanıtı ise sürenin yetkili kurum tarafından belirlendiğidir. Çünkü brüt takas uygulamasının hisse üzerinde ne kadar kalacağı SPK tarafından belirlenir.

Sürenin belirtilmesi şart değildir. Kurum, brüt takas tedbirini hisse üzerinde uzun süre boyunca tutabilir. Sürenin belirtilmediği durumlarda brüt takas süresiz olabilir.